Nhà Thờ Làng Sông Hay Còn Gọi là Nhà Thờ Lòng Sông

Nhà Thờ Làng Sông là cách nói thân mật được người dân dành tặng Tiểu Chủng Viện Làng Sông, nằm tại thôn Quảng Vân, xã Phước Thuận, huyện Tuy Phước. Tiểu chủng viện Làng Sông cách Quy Nhơn khoảng 20km theo hướng Đông Bắc khá thuận tiện để du khách đến thăm khi du lịch ở Bình Định.

Vẻ đẹp của Nhà Thờ Làng Sông (Tiểu Chủng Viện Làng Sông

Nhà thờ có vẻ ngoài cổ điển và đậm chất kiến trúc Gothic châu Âu. Với các đường nét hình vòm nhọn và có nhiều cửa sổ. Nhìn từ xa, nhà thờ hiện lên như một điểm nhấn nổi bật giữa những cánh đồng và tạo ra một bức tranh tuyệt đẹp.

Bước chân đến cổng nhà thờ, nhiều du khách sẽ bị choáng ngợp như thể lạc chân đến những vùng đất của châu Âu thời xưa. Một trong các điểm nhấn đáng lưu ý là khuôn viên nhà thờ rộng chừng 2.000 m2 với hàng cây sao hơn 200 năm tuổi. Dưới các tán cây là những bầy chim sẻ ríu rít chuyền cành chào đón ngày mới. Vì vẻ đẹp vừa thơ mộng lại vừa cổ kính, nhiều du khách đã lựa chọn nơi đây làm địa điểm tham quan khi đến với Bình Định.

Kiến trúc của Tiểu Chủng Viện Làng Sông

Nhà thờ Làng Sông được thiết kế theo lối kiến trúc Gothic – một lối kiến trúc đặc trưng của người châu Âu trong xây dựng thánh đường và cung điện. Có thể nhận ra điều này khi phần chính diện của nhà thờ được thiết kế bởi nhiều khung ô cân xứng và các bông gió trang trí, cùng với hoa văn hoạ tiết, mái vòm nhọn đặc trưng trong lối xây dựng kiến trúc Thánh đường.

Mặt tiền của nhà thờ Làng Sông

Thoạt nhìn khá tương đồng với kiến trúc Thánh đường Paul cổ kính ở Macao được người Bồ Đào Nha xây dựng. Tuy không nguy nga và tráng lệ bằng Thánh đường Paul, nhưng nhà thờ Làng Sông đến nay cũng giữ gần như vẹn nguyên những nét kiến trúc ngày xưa để lại.

Tại đây không những có Tiểu chủng viện mà còn có hẳn một quần thể giáo phủ của giáo phận Đông Đàng Trong, đặc biệt có một nhà in được Đức Cha Eugène Charbonnier Trí sáng lập – đây là nơi đóng góp công lao rất nhiều vào quá trình phát triển và tuyên truyền chữ quốc ngữ thuở ban đầu.

Đã qua nhiều thế kỷ, đi qua bao biến động, nhà thờ Làng Sông còn lưu giữ lại gần như vẹn nguyên những nét kiến trúc cổ xưa với từng bậc cầu thang gỗ, các khung cửa chạm trổ tinh xảo ở mặt tiền và thánh đường gây ấn tượng mạnh mẽ với du khách ngay khi đặt chân đến đây.

Phần thánh đường Làng Sông

Với kiến trúc xây dựng cổ xưa nhất so với những kiến trúc còn tồn tại trong khu vực này, sau đó nhà thờ Làng Sông được chuyển thành Chủng viện Làng Sông và có xây dựng một vài kiến trúc mới nhằm đáp ứng cho việc đào tạo linh mục.

Lịch sử của Tiểu chủng Viện Làng Sông

Ngược dòng lịch sử, cách nay gần 400 năm, Cristophoro Borri, giáo sĩ Dòng Tên người Ý đã viết trong tác phẩm Xứ Đàng Trong năm 1621 kể lại việc ông được viên quan trấn phủ Quy Nhơn tiếp đón nồng nhiệt và cho phép xây dựng nhà thờ nhằm truyền đạo.

Và điểm đầu tiên khi đoàn giáo sĩ cập đến là cảng Nước Mặn (Tuy Phước, Bình Định) vào năm 1618, do một quan phủ Quy Nhơn cho phép vào giảng đạo. Sau này, việc đi lại thông thương ở cảng Nước Mặn không thuận lợi nên cơ sở truyền đạo chuyển đến Làng Sông. Khoảng năm 1862, giám mục người Pháp Stephano Cuénot cai quản giáo phận Đàng Trong trao cho linh mục Phaolô Châu trông coi nhà thờ Làng Sông.

Từ con đường thông thương thuỷ xuất phát từ đầm Thị Nại, những tàu buôn vượt sông Côn lên thượng nguồn để đến tận vùng núi Tây Sơn thượng đạo , một phần thuộc Vĩnh Thạnh ngày nay rồi tiếp tục vận chuyển hàng hoá lên vùng Tây nguyên. Các giáo sĩ truyền giáo cũng theo con đường này đi truyền đạo, và nhà thờ Làng Sông là một di tích sót lại của đoàn người truyền giáo Bồ Đào Nha khi đặt chân lên vùng đất Bình Định.

Nhà Thờ Làng Sông cái “nôi” của chữ Quốc Ngữ:

Theo linh mục Võ Đình Đệ (Toà Giám mục Quy Nhơn) thì tiểu chủng viện Làng Sông và cơ sở truyền giáo Nước Mặn (cách nhau khoảng 10 km) là 2 nơi gắn với sự ra đời và phát triển chữ quốc ngữ.

Cơ sở truyền đạo Nước Mặn ngày xưa toạ lạc tại vườn nhà ông Võ Cự Anh ở thôn An Hoà (xã Phước Quang, H.Tuy Phước) , nhưng kiến trúc cũ không còn. Năm 2011, Toà Giám mục Quy Nhơn xây dựng hòn non bộ, có bia đá khắc dòng chữ ghi nhớ của 3 linh mục Dòng Tên, bao gồm: Francesco Buzomi (người Ý) , Francisco de Pina (Bồ Đào Nha) , Cristophoro Borri (Ý) và tu huynh António Dias (Bồ Đào Nha) .

Quá Trình Ra Đời Của Chữ Quốc Ngữ:

Theo sách Lịch sử chữ quốc ngữ (1620 – 1659) được linh mục Đỗ Quang Chính sưu tập và biên soạn (ấn bản của tủ sách Ra Khơi – Sài Gòn 1972) thì đoàn thừa sai Dòng Tên đầu tiên đến Đà Nẵng là ngày 18/1/1615 bao gồm có linh mục Francesco Buzomi, linh mục Diogo Carvalho và tu huynh António Dias nhưng sau đó đã mở cơ sở mới tại Hội An.

Nước Mặn là cơ sở thứ hai được mở từ tháng 7/1618 và cơ sở thứ ba được thành lập tại Thanh Chiêm vào khoảng năm 1623.

Trong bản tường trình mỗi năm của Dòng Tên Nhật Bản được linh mục João Roiz soạn thảo gởi lại các bề trên Dòng Tên ở La Mã căn cứ theo những tài liệu từ Đàng Trong khẳng định vào năm 1620 đã có 2 thừa sai phương Tây nói thạo tiếng Việt đầu tiên là linh mục Francisco de Pina và linh mục Cristophoro Borri.

Từ những tài liệu chính thức của Dòng Tên ở Đàng Trong còn lưu giữ, linh mục Võ Đình Đệ khẳng định, linh mục Borri từ Macau sang Việt Nam làm việc trực tiếp tại Nước Mặn vào năm 1618 đến khi rời khỏi Đàng Trong vào năm 1622.

Cuốn Xứ Đàng Trong của Christoforo Borri được coi là một trong các tác phẩm tiêu biểu có sử dụng chữ quốc ngữ vào thời kỳ này, đặc biệt là dùng chữ phiên âm về địa danh, danh từ. ..

Đôi nét về Linh Mục Francisco de Pina

Linh mục Francisco de Pina đến Hội An năm 1617, trong thời kì các thừa sai bị chúa Nguyễn trục xuất, ông phải ẩn trú dưới sự trợ giúp của một số giáo hữu người Nhật và chủ yếu giao tiếp, nói thạo tiếng Việt khi hoạt động tự do tại Nước Mặn giai đoạn 1618 – 1620. Trong khoảng thời gian từ năm 1620 – 1623, ông đi qua lại giữa Nước Mặn và Hội An.

Linh mục Francisco de Pina có 2 học trò giỏi tiếng Việt là Gaspar dAmaral và Antonio Barbosa – đây là những người đã biên soạn 2 cuốn từ điển Việt – Bồ – Lavà Bồ – Việt (viết tay, chưa được in ấn) ngay tại nhà thờ San Pauli ở Macau.

Linh mục Alexandre de Rhodes (còn gọi là Đắc Lộ) , người được xác nhận là đã viết và cho in 2 cuốn sách chữ quốc ngữ đầu tiên, đến Đàng Trong năm 1624, có lớp học tiếng Việt với linh mục Francisco de Pina tại Thanh Chiêm và với một người Việt khoảng 13 tuổi. Đến năm 1665 linh mục Alexandre de Rhodes đã xuất bản quyển từ điển Việt – Bồ – La, đây là cuốn từ điển tiếng Việt đầu tiên trên thế giới.

Quá Trình Phát Triển Của Chữ Quốc Ngữ:

Ngày nay, trong khuôn viên tiểu chủng viện Làng Sông cũng còn nền móng của nhà in Làng Sông và nơi này được Đức Cha Eugène Charbonnier Trí sáng lập – đây là nơi đóng góp công lao vô cùng lớn cho việc xây dựng và truyền bá chữ quốc ngữ thuở ban đầu.

Nhà in Làng Sông được xây dựng khoảng năm 1872 và bị phá hỏng năm 1885. Năm 1904, nhà in Làng Sông được Đức cha Damien Grangeon Mẫn cho thành lập và trao lại cha Paul Maheu làm giám đốc. Cha Paul Maheu học nghề in tại Hong Kong và thành thạo trong kỹ thuật in ấn.

Trong năm 1922, dưới quyền quản lý của linh mục Maheu, nhà in Làng Sông đã in 18.000 tờ báo định kỳ, 1.000 bản sách các loại, 32.000 ấn phẩm khác, riêng bán nguyệt san Lời Thăm được 1.500 bản, phát hành cả Đông Dương, tổng ấn phẩm của nhà in Làng Sông trong năm lên đến 63.185 ấn phẩm với 3.407.00 trang in. Nhà in Làng Sông hoạt động cho đến khoảng năm 1936, sau đó được dời về Quy Nhơn.

Xem thêm : Tour Quy Nhơn Touring Travel