Tháp Chăm công trình kiến trúc nổi tiếng của người Chăm Pa

Tháp Chăm là một kiến trúc đặc trưng của người Chăm Pa sống chủ yếu ở từ miền Trung cho đến Miền Nam, Việt Nam. Tháp Chăm được xây dựng từ thế kỷ VII đến thế kỷ XV  ,theo tiếng Chăm, các đến tháp Champa này được gọi là kalan, nghĩa là “lăng”. Các ngọn tháp này được xây dựng bởi các đời Vua Chăm mục đích để thờ phụng các vị thần. Khi văn hóa Ấn Độ Giáo du nhập vào Chăm Pa , Thì Thần Shiva được người dân Chăm Pa suy tôn là thần của các vị thần .

Các vị thần được thờ phụng có thể là thần Shiva (vị thần hủy diệt và tái tạo, được xem là đấng toàn năng), Ganesha (phúc thần đầu voi mình người)… hoặc đấy còn có thể là các vị Phật và được sử dụng thực hiện các nghi lễ tôn giáo của người Chăm. Điều này tùy thuộc vào lòng tin và kính mộ của mỗi vị vua ở các triều đại khác nhau.

Ảnh tháp Chăm Bình Định Kiến Trúc thời chăm Pa

Tháp Chăm có cấu trúc hình chóp, thường được xây dựng bằng gạch chùm và được trang trí bằng các họa tiết và hình khắc tượng trưng cho tôn giáo và văn hóa Chăm. Các tháp được xây theo kiểu cột xoay quanh một trụ chính và mỗi cột đều có một mái vuông hoặc mái tháp nhỏ. Một số tháp còn có cả những tầng cửa và những tầng ốp đá.

Tháp Chăm không chỉ có ý nghĩa tôn giáo mà còn thể hiện sự tôn trọng và niềm trọng thể của người Chăm đối với vua chúa và các nhân vật có quyền lực trong xã hội. Tháp Chăm là biểu tượng quan trọng của văn hóa và lịch sử người Chăm, và là điểm thu hút du khách tham quan và khám phá.

1. PHONG CÁCH KIẾN TRÚC CỦA NGƯỜI CHĂM PA

Phong cách kiến trúc của người Chăm Pa có đặc trưng riêng biệt và rất độc đáo. Với lịch sử lâu đời và ảnh hưởng của văn hóa Hindu và Chăm Pa, phong cách kiến trúc của họ đã trở thành một phần quan trọng trong di sản văn hóa Việt Nam.

Các công trình kiến trúc của người Chăm Pa thường được xây dựng từ gạch, đá, gỗ và vật liệu tự nhiên khác. Kiến trúc này thường có những đường nét uốn lượn, tạo nên hình dạng đặc trưng cho các ngôi đền, tháp Chăm Pa. Các ngôi đền Chăm Pa thường có kiểu dáng hình chữ nhật hoặc trụ tròn và có các tầng khác nhau. Những chi tiết nhỏ như kỹ thuật cắt xẻ gỗ, khắc đục, trang trí bằng nghệ thuật gốm sứ và đá cũng là một phần quan trọng của phong cách kiến trúc này.

Tháp Chăm Bình Định dần được xem như là biểu tượng tại Bình Định

Các ngôi đền Chăm Pa thường được xây dựng trên các ngọn đồi cao, tạo nên một khung cảnh đẹp mắt và có tính phòng thủ cao. Kiến trúc của người Chăm Pa rất cẩn trọng và tinh tế trong việc sử dụng các chất liệu cũng như việc harmonize với môi trường xung quanh.

Phong cách kiến trúc của người Chăm Pa gợi lên một cảm giác thư thái, thanh bình và phản ánh sự tôn trọng đối với tự nhiên và tôn giáo. Các công trình kiến trúc của họ thể hiện sự tinh tế trong thiết kế và sự tôn sùng đối với văn hóa truyền thống của họ.

2. BÌNH ĐỊNH CÓ NHỮNG NGỌN THÁP CHĂM NÀO?

Hiện nay, các ngôi đền Chăm Pa đã trở thành những điểm du lịch nổi tiếng và thu hút lượng lớn khách du lịch từ trong và ngoài nước đến tham quan và khám phá. Sự độc đáo và ấn tượng của phong cách kiến trúc của người Chăm Pa đã trở thành một phần quan trọng trong ngành du lịch tại Quy Nhơn. Dưới đây danh sách các cụm tháp Chăm tại Bình Định

Du lịch Tháp Chăm Bình Định

2.1. THÁP DƯƠNG LONG

• Vị trí: 2WXGR+RM Xã, Tây Sơn, Bình Định, Việt Nam.

Tháp Dương Long đã tồn tại hàng trăm năm và trải qua nhiều biến động lịch sử, nhưng vẫn hiên ngang đứng giữa trời đất. Điểm đến này không chỉ thu hút du khách bởi vẻ đẹp kiến trúc độc đáo, mà còn là nơi để chúng ta khám phá và hiểu thêm về một khía cạnh quan trọng trong lịch sử và nền văn hóa Chăm Pa xưa.

Tháp Dương Long là một công trình kiến trúc Chăm có lịch sử lâu đời , không chỉ trong việc chiều cao của tháp (cao nhất trong các tháp Chăm còn lại ở Việt Nam), mà còn trong kiến trúc độc đáo của nó. Đặc biệt, các hoa văn và hoạ tiết được khắc tạc trực tiếp trên những tảng đá đồ sộ, được đặt ngay trên đỉnh tháp. Các nghệ nhân tỉ mỉ chạm trổ từng đường nét, tạo nên một tác phẩm điêu khắc tinh xảo. Các hoa văn và họa tiết không chỉ hoành tráng và lộng lẫy mà còn tinh tế và mềm mại. Cảnh vật và họa tiết trang trí trông sống động và chân thực, đồng thời cũng mang một chút huyền ảo kỳ bí.

Cụm tháp này bao gồm ba tháp: tháp giữa có chiều cao 42m, tháp nam cao 36m và tháp bắc cao 34m. Thân của các tháp được xây bằng gạch, những góc của chúng được ghép bằng các tảng đá lớn với sự trổ công phu.

Tháp Dương Long đã được xếp hạng là một trong những tháp Chăm đẹp nhất Việt Nam. Năm 1980, Bộ Văn hóa – Thông tin đã xếp hạng tháp Dương Long là di tích kiến trúc nghệ thuật. Ngày 23/12/2015, thủ tướng chính phủ đã xếp hạng tháp Dương Long là di tích quốc gia đặc biệt.

Tháp Chăm Dương Long Tây Sơn

2.1.1. Tháp Dương Long ở đâu? Hướng dẫn đường đi

Tháp Dương Long tọa lạc giữa hai thôn An Chánh và Vân Tường. Vì vậy, ngoài tên gọi Dương Long, tháp còn được gọi bằng nhiều tên khác như Tháp Bình An, Tháp Vân Trường và Tháp An Chánh.

Để đến được tháp Dương Long từ thành phố Quy Nhơn có thể di chuyển 2 hướng :

• Nếu di chuyển theo hướng Quốc lộ 1A bạn hãy di chuyển đến Sân Bay Phù Cát sau đó tiếp tục di chuyển theo tỉnh lộ 636 khoảng 15km đến địa phận xã Tây Bình rẻ trái đi thêm 3km nữa đến Tháp Dương Long.
• Ngoài ra bạn cũng có thể di chuyển theo trục Quốc Lộ 19 về hướng huyện Tây Sơn . Đến Ngã tư thị trấn Phú Phòng đoạn Bảo Tàng Quang Trung rồi di chuyển đến xã Tây Bình ở đây bạn sẽ rẻ phải thay vì rẻ trá như cách đi Quốc Lộ 1A.

2.1.2. Tham quan gì khi đến Tháp Dương Long

Thực sự, tháp Dương Long là một điểm du lịch thú vị ở Quy Nhơn, cho phép du khách chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính của kiến trúc Chăm. Với tuổi đời hàng trăm năm, tháp này đích thực có nét huyền bí và lịch sử đáng ngưỡng mộ. Nếu nhìn từ xa, tháp Dương Long tạo thành một cảnh quan độc đáo, nổi bật giữa cánh đồng lúa xanh mướt, bởi lẽ thế đừng vội bỏ qua địa điểm du lịch này nhé ! .

Hình ảnh 3 ngọn tháp Dương Long tại Tây Sơn Bình Định

2.1.2.1. Khám phá 3 cụm tháp chính

Tháp Dương Long là một tổ hợp kiến trúc gồm ba ngọn tháp được sắp xếp theo hướng từ Bắc đến Nam. Trong đó, tháp Nam cao 33m, tháp giữa cao 39m và tháp Phía Bắc cao 32m. Về quy mô, không có một ngọn tháp Champa nào có thể so sánh với Tháp Dương Long, được coi là ngôi chùa gạch cao nhất ở Đông Nam Á.

• Tháp Nam: Với tòa tháp cao khoảng 33m và là tòa tháp duy nhất được bảo tồn nguyên vẹn trong quần thể. Chân đế của tháp có hình bình đồ vuông, có chiều rộng 14m và phần cửa được thiết kế nhô ra với chiều cao 0,76m. Tường của tháp được xây dựng theo lối bẻ góc giật cấp nhô dần về phía cửa, không có khung giữa và các đường gờ. Phía trên, có gờ lượn loe dần ra để làm cho mái có được sự chống lấy. Bộ diềm mái bao gồm hai dải đá, với dải chính được trang trí bằng hình ảnh đầu voi và hình ảnh con sư tử, và phía dưới gờ lượn có các chấm tròn nổi kết hợp thành dải trang trí. Trên tháp Nam, khung cửa chính vẫn còn được làm bằng đá sa thạch, nhưng vòm mặt trước cầu chính và cửa giả trên các mặt Nam và Tây đã sụp đổ. Đỉnh tháp được tạo điểm nhấn với 4 tầng mái , mỗi mặt được khảm ô phía trên được trang trí bằng đá.
• Tháp Bắc:có chiều cao khoảng 32m, là một trong những tháp hư hại nặng nhất trong cụm tháp Dương Long. Nó có hình dáng và kích thước tương tự với Tháp Nam. Trên viền những khối đá được đặt để tách biệt phần thân và chân đế, có các hình sư tử và voi được khắc và nối với nhau thành một vòng tròn.
• Tháp Giữa: Tháp giữa, so với hai tòa tháp khác, có chiều cao cao hơn đáng kể. Tuy nhiên, phần trang trí của nó không được thực hiện chi tiết như hai tòa tháp ở hai bên. Trên các mặt tường của tháp, có các trụ ốp không có hoa văn trang trí, tổng cộng có 7 trụ trên mỗi mặt tường. Đầu của các trụ hơi nở ra và được gắn với các khối đá, tạo thành nhiều băng giật bậc. Chân đế của tháp được ốp kín bằng những khối đá sa thạch và có hình vuông.

Tháp Dương Long, 2WXGR+RM Xã, Tây Sơn, Bình Định

2.1.2.2. Chiêm ngưỡng 2 công trình mở đầy ấn tượng

Bên ngoài ba tòa tháp trong quần thể, khu di tích còn lưu giữ hai kiến trúc khác, được xây dựng bằng gạch và nằm ở phía tây. Các kiến trúc này đã được khám phá thông qua các hoạt động khai quật khảo cổ học.

Kiến trúc đầu tiên có hình dạng hình vuông, với một phần lồi ra hình chữ nhật nhỏ hơn ở phía Đông. Kích thước của mặt Đông – Tây là 7.88m, mặt Bắc – Nam là 7.52m, và phần lồi ra ở mặt trước có chiều dài 3.16m (chiều rộng chưa được xác định do hư hỏng nghiêm trọng). Trục chính của kiến trúc này đi qua hành lang nằm giữa tháp giữa và tháp nam.

Kiến trúc thứ hai có hình dạng tương tự kiến trúc thứ nhất, nhưng có kích thước lớn hơn. Mặt Đông – Tây của nó có chiều dài 11.20m, mặt Bắc – Nam dài 9.72m, và phần lồi ra ở mặt trước là khoảng 1.12m. Trục chính của kiến trúc này hướng vào hành lang nằm giữa tháp Bắc và tháp giữa.

2.2. THÁP PHÚ LỐC

• Vị trí : X33Q+RQ9, Nhơn Thành, An Nhơn, Bình Định, Việt Nam

Tháp được xây dựng trên một ngọn đồi có độ cao khoảng 80 mét so với mực nước biển và cách thành phố khoảng 25 km. Khi đi qua thôn châu thành xã Nhơn Thành trên đường quốc lộ số 1, ta có thể nhìn thấy tháp rõ ràng. Cho đến nay, người dân đã thường gọi tháp bằng các tên như thốc lốc, phốc lốc, phú lốc, phú lộc mặc dù không hiểu ý nghĩa của những cái tên này.

Ảnh bia di tích quốc gia

Trong các tài liệu cổ, tên của tháp cũng được ghi là phước lộc. Các nhà nghiên cứu Pháp đã gọi tháp này là tour d’or (tháp vàng) trong các công trình nghiên cứu của họ. Phân tích về kiến trúc, các chuyên gia đã đoán rằng tháp này có niên đại gần giống với tháp cánh tiên, có nghĩa là cũng được xây dựng vào đầu thế kỷ 12. Kích thước của tháp không quá lớn, với mỗi cạnh của hình vuông đo khoảng 9,7 mét. Chiều cao của cả tháp là khoảng 15 mét, nhưng vì nó được xây dựng trên một đồi cao, nó trông có vẻ rất hùng vĩ.

2.2.1. Tháp Phú Lốc ở đâu ?

Tháp Phú Lốc là tháp Chăm cổ nằm ở xã Nhơn Thành, thị xã An Nhơn, cách thành phố biển Quy Nhơn 35km về phía bắc.Tháp Phú Lốc được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích Kiến trúc nghệ thuật quốc gia năm 1995.

Tọa lạc trên một đồi núi độc lập dọc tuyến quốc lộ 19 mới

2.2.2. Nét độc đáo của Tháp Phú Lốc

Các cột đá ốp xung quanh thân tháp thẳng và trơn. Giống như mọi tháp Chăm Pa, Phú Lộc cũng có ba cửa giả và một cửa chính hướng về phía Đông. Vòm cửa hình lưỡi mác vươn lên cao tới 6m. Phần trang trí chủ yếu được thể hiện trên các cửa giả. Bao quanh phần trên mỗi vòm là các phù điêu trang trí.

Cửa giả có tới ba tầng, nhỏ dần về phía trên, tạo thành một hình khối giống như 3 lưỡi mác nhọn xếp nối nhau vươn lên sát diềm mái. Mái tháp có ba tầng, được ngăn cách với phần thân bởi một diềm đá không trang trí.

Tầng mái không còn nguyên vẹn, được tạo dáng thu nhỏ dần ở phần trên với các tường được chạm khắc. Hình dáng của mái nhà là một phiên bản thu nhỏ của tháp chính, nhưng các hàng cột ốp dọc có hoa văn xoắn kết dài. Các cửa trên mái tháp trông giống như những khám thờ, bao quanh phần trên của vòm cửa nhọn được trang trí hoa văn lá lật xoắn đối xứng.

Ảnh tháp Phú Lốc Bình Định

Tháp đứng trên một đồi cao, trông có vẻ vắng vẻ, nhưng khi lên tới chân tháp và nhìn ra bốn hướng, ta sẽ thấy cảnh trí xung quanh rất kỳ vĩ. Tại đây, ta có thể nhìn thấy cả vùng đồng bằng rộng lớn của hai huyện An Nhơn và Phù Cát.

Vào thập kỷ 1960, khi viếng thăm vùng đất bình Định nguyên sơ, tác giả Quách Tấn đã được chứng kiến sự ngẩng cao và đầy uy nghi của tòa tháp này khi vẫn còn nguyên vẹn. Ông viết: ” Từ tháp Phốc Lốc đi vào một chặn nữa, lại thấy một chẳng nữa, lại thấy một ngọn tháp thứ hai, cũng cao ngất trời xanh, và cũng nhuộm màu bể dâu như Phốc Lốc. Đứng xa nhìn hai ngọn tháp thật giống hai chiếc sừng tê giác phủ khăn đà. Có người lại bảo giống đôi đũa gắp mây trời qua lại”

2.3. THÁP CÁNH TIÊN

• Vị trí : Nhơn Hậu, An Nhơn, Bình Định, Việt Nam

Kiến trúc tháp Cánh Tiên là một hình thức phổ biến trong văn hoá Champa và tiếng Chăm sử dụng từ “kalan” để chỉ chung cho loại hình này, còn được dịch sang tiếng Việt là “đền thờ”. Chức năng chính của kalan, như ý nghĩa của từ, là phục vụ cho các hoạt động tâm linh và lễ nghi tôn giáo. Tuy nhiên, kiến trúc tháp mang tính nghệ thuật cao, là những tác phẩm mà các nghệ nhân trình bày tài năng và sự sáng tạo của mình, do đó ít phụ thuộc vào yêu cầu của lễ nghi tôn giáo. Trong số này, Cánh Tiên là một ngôi tháp đẹp và độc đáo, với thiết kế thanh thoát và bố cục hợp lí.

Tháp Cánh Tiên nằm trên đỉnh gò không quá cao ở trung tâm thành Đồ Bàn, cố đô xưa của Vương quốc Champa, thuộc Thôn Nam An, Thị xã An Nhơn. Trong sách Đại Nam Nhất Thống Chí ghi chép: “An Nam cổ tháp ở Thôn Nam An, Huyện Tường Vân, trong thành Đồ Bàn, tục gọi là Tháp Cánh Tiên. Từ vai tháp trở lên, bốn phía đều giống như cánh tiên nên gọiTên ấy”. Còn các nhà nghiên cứu pháp thì theo cách riêng của họ, gọi đó là Tour de Cuivre (Tháp Đồng).

Kiến trúc tháp Cánh Tiên là một hình thức phổ biến trong văn hoá Champa và tiếng Chăm sử dụng từ “kalan” để chỉ chung cho loại hình này, còn được dịch sang tiếng Việt là “đền thờ”.

2.3.1. Tháp Cánh Tiên ở đâu?

Tháp Cánh Tiên nằm ở Xã Nhơn Hậu , Thị Xã An Nhơn , Tỉnh Bình Định, Cách trung tâm thành Phố Quy Nhơn khoảng 25km về phía tây bắc.  Để đến Tháp Cánh Tiên từ Trung tâm thành phố Quy Nhơn, bạn có thể thuê xe du lịch Quy Nhơn hoặc thuê xe xe máy để di chuyển. Bạn sẽ di chuyển vào Quốc lộ 1A về hướng bắc, đi qua thị xã An Nhơn (huyện An Nhơn) và đến phường Đập Đá (ngày xưa là thị trấn Đập Đá). Tại đây, bạn sẽ thấy tấm biển chỉ dẫn rẽ trái vào đường Huyền Trân Công Chúa để đến Tháp Cánh Tiên, nằm ở ngã ba đường Lê Duẩn và Huyền Trân Công Chúa. Chùa Thập Tháp – Thành Hoàng Đế – Lăng mộ Võ Tánh cũng nằm gần đó .

Tháp cánh tiên là mẫu kiến trúc xuất sắc đại diện cho phong cách kiến trúc Bình Định

2.3.2. Nét độc đáo của tháp Cánh Tiên

Tháp cánh tiên là mẫu kiến trúc xuất sắc đại diện cho phong cách kiến trúc Bình Định. Thân tháp được thiết kế với 4 cửa vòm nhọn hình mũi giáo cao vút theo 4 hướng, được trang trí hoa văn thảo mộc tinh tế và phức tạp. Tuy nhiên, chỉ có một cửa chính hướng Đông mở vào bên trong của tháp, 3 cửa còn lại chỉ là cửa giả. Tháp cánh tiên là tinh hoa của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Chăm-Pa. Tháp được xây dựng lộng lẫy, có bề mặt hình vuông, nổi trên mặt đất với chiều cao khoảng 20m.

So với các tháp khác, tháp cánh tiên đươc chú trọng vào sự cầu kỳ và tinh xảo trong trang trí phần đáy của tháp. Phần đáy tháp cánh tiên ở Bình Định được xây cao trên một bình diện gần vuông, mỗi bên dài khoảng 10m với các đường giật cấp. Các mặt quanh tháp đều có các trụ cột ốp tường nhô ra hài hòa với tổng thể kiến trúc. Phần ngoại vi của góc tường dưới gốc thân tháp được ốp bằng đá chạm khắc với hoa văn tinh tế của hoa dây xoắn, tạo nên vẻ đẹp vững chắc nhưng không kém phần trang nhã và thanh thoát.

Tháp Cánh Tiên, Nhơn Hậu, Thị xã An Nhơn, Bình Định

Tháp cánh tiên bao gồm 4 tầng, mỗi tầng đều có 4 tháp góc trang trí, và mỗi góc lại có một tầng tháp giả nhỏ, tạo hình dạng lá thuôn dần lên phía trên như những chú chim đang bay. Chính bởi vẻ dáng này, tháp được gắn liền với hình tượng của một thần tiên và được đặt tên là cánh tiên. Đường mái của tháp cũng được làm bằng đá, khắc những hoa văn độc đáo nhô ra làm bộ đỡ cho các tháp góc ở phía trên. Các tảng đá chạm khắc hình đuôi phụng cũng được gắn lên các tầng tháp giả, và hình makara, một sinh vật huyền thoại trong thần thoại Ấn Độ với vòi dài và nanh nhọn, được trang trí ở các góc đầu tường, tạo nên một vẻ đẹp bí ẩn và huyền bí cho tháp cánh tiên.

2.4. THÁP BÁNH ÍT

Tháp Bánh Ít, hay còn được gọi là Tháp Bạc, được xây dựng từ cuối thế kỷ 11 đến đầu thế kỷ 12. Tên gọi của tháp đã được dựa trên hình thù tổng thể, giống như một chiếc bánh ít – đặc sản nổi tiếng của Bình Định. Quần thể Tháp Bánh Ít bao gồm 4 tháp: Tháp Đông, Tháp Cổng, Tháp Chính và Tháp Yên Ngựa.

Lịch sử Tháp Bánh Ít liên quan chặt chẽ đến văn hóa thời kỳ Chăm Pa cổ đại. Vì vậy, khi chiêm ngưỡng trực tiếp những thiết kế và kiến trúc của tháp, bạn có thể cảm nhận và hiểu rõ hơn về phong cách xây dựng của thời kỳ này. Thông qua việc giới thiệu về Tháp Bánh Ít, bạn có thể khám phá những bức tượng đá trầm tự, bức phù điêu sinh động, hình vũ nữ uốn lượn… Mỗi nét đẹp về văn hóa và kiến trúc của thời kỳ Chăm Pa cổ đại đều được tái hiện tường tận tại Tháp Bánh Ít. Vì vậy, nếu bạn đam mê khám phá văn hóa cổ xưa, đây thực sự là một điểm đến du lịch đáng xem xét.

Ảnh tháp ban đêm

2.4.1. Tháp Bánh Ít ở đâu

Tháp bánh Ít tọa lạc ở vị trí cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 20km, trên một ngọn đồi nhỏ nơi có nhiều nhánh sông kôn chảy qua. Tháp bánh Ít ở Quy Nhơn được bao quanh bởi sắc xanh của đồi núi và cây cối, tạo nên một không gian bí ẩn, nổi bật giữa ngọn đồi với diện mạo hùng vĩ, ghi dấu lại thời gian đã trôi qua.

Để đến tháp bánh Ít tuy phước Bình Định, có thể sử dụng phương tiện cá nhân như xe máy hoặc ô tô. Đường đi rất thuận lợi, mất thời gian khoảng 30-45 phút. Ngoài ra, cũng có thể lựa chọn dịch vụ taxi để di chuyển tới các điểm tham quan. Chi phí taxi tại địa phương này không quá cao.

• Địa chỉ: thôn Đại Lộc, thuộc xã Phước Hiệp, Tuy Phước, Bình Định 
• Giờ mở cửa: 7:00 – 18:00 hằng ngày
• Giá vé tham quan: 15.000 VNĐ/người

Tháp Bánh Ít, hay còn được gọi là Tháp Bạc, được xây dựng từ cuối thế kỷ 11 đến đầu thế kỷ 12.

2.4.2. Nét độc đáo của Tháp Bánh Ít

Tháp Cổng mang phong cách kiến trúc Gopura: Tháp cổng là thành phần nổi bật trong quần thể tháp bánh Ít với chiều cao khoảng 13m. Được xây dựng hoàn toàn bằng gạch đá ong, tháp cổng mở rộng với hai cửa thông nhau theo hướng Đông-Tây, tạo nên một mẫu kiến trúc gopura độc đáo. Vòm cửa của tháp có hình dạng mũi giáo với nhiều lớp liên tiếp vút lên phía trên. Thân tháp được chạm khắc với những rãnh dọc sâu tạo nên những cột ốp thanh thoát và cao vút.

Tháp chính thờ thần Shiva đậm dấu ấn Chăm Pa: Tháp chính, là nơi thờ phụng Thần Shiva, rất đặc trưng với kiến trúc Chăm Pa. Với chiều cao lên tới 29,6m, đây là công trình kiến trúc cao nhất trong vùng. Cấu trúc tháp có dạng hình vuông, mỗi cạnh có chiều cao khoảng 12m. Tất cả những chi tiết trong kiến trúc toà nhà đều được thiết kế công phu, tạo nên sự hoàn mỹ và độc đáo. Những cột ốp và các cửa được tạo thành hình mũi lao nhọn, tạo điểm nhấn đặc biệt cho công trình. Những tầng mái nhô cao trên các góc tháp cũng làm tăng thêm sự nổi bật và sự tinh tế cho kiến trúc. Tất cả những yếu tố này tạo nên một sự hài hòa về tỷ lệ và vẻ đẹp mạnh mẽ, tinh tế của tháp chính thờ Thần Shiva.

Tháp Hỏa độc đáo với phần mái như chiếc yên ngựa: Trông giống như chiếc yên ngựa là một trong các công trình kiến trúc đặc biệt của quần thể tháp bánh Ít làm say đắm du khách. Khi đến tham quan nơi này, du khách sẽ được ngắm nhìn những cấu trúc kiến trúc độc đáo với nhiều hình dạng khác nhau như hình dạng của con người, các hình thú và chim…

Tháp bánh Ít ở Quy Nhơn được bao quanh bởi sắc xanh của đồi núi và cây cối, tạo nên một không gian bí ẩn

2.4.3. Giá trị văn hóa của Tháp Bánh Ít

Tháp bánh Ít, loại đặc sản nổi tiếng của Bình Định, không chỉ thể hiện giá trị truyền thống của địa phương mà còn đều đặn gợi món ăn truyền thống này cho du khách. Điểm đặc biệt của kiến trúc tháp bánh Ít là sự kết hợp giữa phong cách kiến thiết và xây dựng, mang tính đặc trưng của thời kỳ văn hóa Chăm Pa. Cấu trúc gopura, posah, kalan đã tạo nên nét đẹp độc đáo cho tháp và đồng thời nó còn phản ánh tín ngưỡng thờ thần quan trọng của người Chăm Pa xưa. Điều này cũng tăng thêm giá trị lịch sử cho tháp. Nếu có cơ hội, khách du lịch không nên bỏ qua cơ hội chiêm ngưỡng tòa tháp này với kiến trúc độc đáo.

Tháp Bánh Ít, Tuy Phước, Bình Định

2.5. THÁP ĐÔI

Tháp Đôi, được gọi bằng cái tên Sri Banoi, là một công trình kiến trúc nổi tiếng. Tòa tháp này được xây dựng vào cuối thế kỉ X và hoàn thành vào đầu thế kỉ XV. Qua nhiều giai đoạn lịch sử, đặc biệt là trong thời kỳ chiến tranh, tháp đã bị tàn phá nặng nề và mất đi vẻ đẹp ban đầu. Tuy nhiên, vào cuối những năm 90, Thành phố Quy Nhơn đã cấp phép trùng tu lại tháp bởi những người thợ lành nghề.

Nếu bạn đã từng ghé thăm Angkor Wat, bạn sẽ thấy rằng có nhiều điểm tương đồng giữa Tháp Đôi và đền thờ Phật giáo này. Nguyên nhân là do trong quá trình xây dựng, lối kiến trúc của người Chăm đã chịu ảnh hưởng từ người Khmer. Cụm tháp chỉ gồm hai tòa là tháp lớn và tháp nhỏ, khác với cụm tháp của người Chăm khác có ba tòa. Tháp lớn nằm ở phía bắc với chiều cao ban đầu là 25m, còn tháp nhỏ nằm ở phía nam với chiều cao 23m.Ở mỗi góc tháp được trang trí bằng hình ảnh thần Garuda, một loại chim thần của Ấn Độ, biểu tượng cho sự mạnh mẽ của người dân Khmer.

Công trình kiến trúc rộng hơn 6000m2, được bao quanh bởi một khuôn viên rộng lớn và bãi cỏ tươi đẹp

2.5.1. Tháp Đôi ở đâu?

Tháp Đôi Quy Nhơn tọa lạc tại số ở đường Trần Hưng Đạo, phường Đống Đa, thành phố Quy Nhơn. Tòa Tháp Đôi nằm gần trung tâm thành phố Quy Nhơn, dễ dàng di chuyển đến đây. Nếu bạn muốn di chuyển nhanh chóng và tiện lợi, có thể chọn xe ô tô hoặc xe khách. Nếu muốn ngắm cảnh thành phố Quy Nhơn, bạn có thể đi bằng xe máy để trải nghiệm không khí biển xinh đẹp của thành phố.

Có hai cung đường để đến với tòa Tháp Đôi.

• Đầu tiên, từ vòng xoay Võ Nguyên Giáp – Đống Đa – Trần Hưng Đạo, bạn rẽ vào đường Trần Hưng Đạo sau đó đi thẳng đến ngã ba và rẽ phải sẽ đến tới Tháp Đôi.
• Thứ hai, từ cầu Đôi, bạn đi thẳng trên quốc lộ 19 hướng vào trung tâm thành phố, sẽ thấy tòa Tháp Đôi nằm ở phía bên trái.

Tháp Đôi, Đống Đa, Quy Nhơn, Bình Định

2.5.2. Nét độc đáo của Tháp Đôi

Đây là một công trình kiến trúc rộng hơn 6000m2, được bao quanh bởi một khuôn viên rộng lớn và bãi cỏ tươi đẹp. Nơi này không chỉ có vẻ đẹp tự nhiên xanh mướt mà còn mang trong mình sự cổ kính và uy nghiêm của một tòa tháp cổ. Chỉ cách trung tâm thành phố 5-10 phút, đây là một địa điểm tham quan tuyệt vời giữa lòng thành phố hối hả và nhộn nhịp.

Tháp Đôi Quy Nhơn ,có hai tháp chính được xây dựng vào cuối thế kỷ 12 trong thời kỳ champa và chân lạp đang trong cuộc chiến tranh. Tháp chính phía bắc cao 20m, phát triển theo phong cách kiến trúc champa. Bên trong, phần thân và phần trên mái của tháp được khắc tinh tế với những đường diềm tinh xảo và hoa văn đối xứng. Đặc biệt, ở đó có 21 hình vũ nữ được khắc chạm rất tinh xảo. Ngoài ra, phần giữa của thân và mái tháp cũng được trang trí bằng những hình ảnh của các tu sĩ đang ngồi thiền.

Tháp Hưng Thạnh, Đống Đa, Thành phố Qui Nhơn, Bình Định

Tháp chính ở phía nam cao tới 18m và có cấu trúc tương tự với tháp chính phía bắc. Tuy nhiên, trên phần mái của tháp này không có các hình vũ nữ như tháp chính phía bắc, thay vào đó là hình ảnh của đàn hươu với 13 con. Mỗi con hươu có hình dáng khác nhau và được chạm khắc rất tỉ mỉ. Điều này vẫn thể hiện sự cẩn thận và tinh tế trong việc trang trí kiến trúc của người Chăm.

2.6. THÁP BÌNH LÂM

Tháp Bình Lâm, còn được biết đến với tên gọi khác là Tháp Thanh Trúc, đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa – kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia từ năm 1993. Nằm tại Bình Định, đây là một điểm du lịch nổi tiếng không thua kém các tháp cổ xưa khác trong khu vực. Tháp Bình Lâm có những điểm khác biệt so với các tháp khác tại Bình Định, bởi nó được xây dựng trên đồng bằng chứ không phải trên đồi cao như các tháp khác, và được xây dựng hoàn toàn bằng gạch thay vì đá.

Khi đến với Tháp Bình Lâm, du khách sẽ có cơ hội thấy rõ hơn về kiến trúc độc đáo của nó. Đầu tiên, kết cấu của tháp có ba tầng, dáng tháp từ từ nhỏ dần về phần trên đỉnh, với cửa chính hướng mặt về phía Đông để đón ánh sáng mặt trời. Các cửa giả ở phía tây và phía nam đã không còn nguyên vẹn, nhưng vẫn giữ lại được nét đẹp độc đáo của chúng. Đặc biệt, mặt tường mái phía tây còn lưu giữ rất rõ bức phù điêu hình chim thần garuda. Nhìn từ xa, mái vòm của Tháp Bình Lâm rất nhọn, như những mũi giáo chọc trời. Nhưng khi đến gần, những họa tiết và chạm khắc hình các vị thần làm cho tháp trở nên dịu dàng và ôn hòa hơn. Có các hoa văn cánh sen nền nã, dịu dàng và uốn lượn một cách nghệ thuật mà không rời rạc tạo khoảng cách giữa thân và mái tháp. Các hoa văn này đánh dấu bước phát triển mới của phong cách tháp Chăm.

Tháp Bình Lâm, còn được biết đến với tên gọi khác là Tháp Thanh Trúc, đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa – kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia từ năm 1993

Hiện nay, khi du khách đến thăm Bình Định và ghé qua Tháp Bình Lâm, họ sẽ có cơ hội ngắm nhìn các cổ vật như linga bằng đá và tượng garuda, từ đó hiểu thêm về nhiều điểm đặc sắc của văn hóa Chăm một thời. Điều này là nhờ việc các tác phẩm này đang được trưng bày trong khuôn viên chùa Thiên Trúc, nằm cách Tháp Bình Lâm không xa.

2.6.1. Tháp Bình Lâm ở đâu ?

Tháp Bình Lâm được tọa lạc tại thôn Bình Lâm, xã Phước Hoà, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Nó có đặc điểm khá độc đáo so với những ngôi tháp khác ở Bình Định. Khác với việc xây dựng trên đồi, tháp Bình Lâm nằm ngay trên đồng bằng, tạo nên một sự hòa mình với thiên nhiên và khu vực xung quanh, bao gồm cả cư dân.

Tháp tọa lạc ngay tại trung tâm khu dân cư

2.6.2. Nét độc đáo của tháp Bình Lâm

Tháp Bình Lâm, với chiều cao đồ sộ khoảng 20m, đã trải qua nhiều tác động của thời gian làm hư hỏng phần trên hơn nhưng vẫn phản chiếu vẻ đẹp tinh tế và tôn kính thông qua màu sắc gạch vàng của cả ngôi tháp. Thành tháp có 3 tầng được thiết kế vuông vức, thân tháp không quá thấp hay nặng nề, hài hòa với hai tầng phía trên. Hai tầng phía trên cũng được thu nhỏ một cách đều đặn. Một trong những đặc điểm nghệ thuật kiến trúc đẹp và độc đáo nhất ở Tháp Bình Lâm cũng như các tháp Chăm khác là sự hiện diện của cửa giả nổi từ giữa mặt tường của thân tháp. Tuy vẫn tuân thủ cấu trúc truyền thống, các cửa giả ở Bình Lâm lại mang đến một cảm giác ảo diệu, như một ngôi tháp mê đắm. Mỗi cửa giả bao gồm ba phần thân nhô ra từ nhỏ đến lớn từ trong ra ngoài. Mỗi phần đều bao gồm hai thành phần: hai cột bên dưới và hòm hình mũi giáo bên trên. Cả ba phần cửa giả nhô ra từ một nền vuông chung phía dưới được trang trí với các hình sư tử, hoa lá và các hình áp.

Tháp Bình Lâm, Đường tỉnh 640, Phước Hòa, Tuy Phước, Bình Định

Ngoài ra, mặt tường bên ngoài của Tháp Bình Lâm cũng được trang trí bằng hệ thống cột ốp nhưng có một điểm khác biệt là đường rãnh trên cột ốp không tách thành cột đôi mà là các cột đứng độc lập, và không còn hoa văn che phủ bề mặt cột ốp và vòng đai bao quanh khung trang trí nằm giữa các cột ốp. Vì vậy, mặc dù không có sự thanh lịch, tinh tú và lộng lẫy như các tháp Chăm khác thuộc phong cách Mỹ Sơn A1, Tháp Bình Lâm vẫn có sức mạnh và độ bền cho các thành phần kiến trúc và giúp làm nổi bật hình tượng điêu khắc chính. Bình Lâm có thể được coi là sự kết hợp hoàn hảo và thành công giữa cấu trúc kiến trúc và yếu tố trang trí. Tháp Bình Lâm được xây dựng vào cuối thế kỷ 10 – đầu thế kỷ 11, thuộc phong cách chuyển tiếp giữa phong cách Mỹ Sơn A1 và phong cách Bình Định.

Theo nghiên cứu, Tháp Bình Lâm nằm trong khu thành Bình Lâm, là kinh đô tạm thời đầu tiên của vương triều Chăm khi các vị vua Chăm chuyển đô từ Quảng Nam vào Bình Định trước khi xây dựng kinh đô Đồ Bàn. Khi thành Đồ Bàn được xây dựng, Bình Lâm không còn giữ vị trí trung tâm chính trị và hành chính của Chăm Pa.

2.7. THÁP THỦ THIỆN

Được nhà nước công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật chăm đầu thế kỷ XII và xếp hạng vào ngày 20/1/1995, tháp Thủ Thiện đã trải qua sự tàn phá nghiêm trọng. Trên thân ngọn tháp, nhiều di tích và cấu trúc đã bị thời gian và tác động của con người hủy hoại. Tháp Thủ Thiện thuộc loại thứ hai trong danh sách các tháp Chăm, đó là quần thể kiến trúc có một mộ tháp trung tâm thờ thần Siva. Tương tự như tháp Cánh Tiên và tháp Thốc Lốc, nó mang trong mình giá trị văn hóa và lịch sử đáng quý.

Tháp Thủ Thiện được nhà nước công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật chăm đầu thế kỷ XII và xếp hạng vào ngày 20/1/1995

2.7.1. Tháp thủ thiện ở đâu?

Tháp Thủ Thiện là một công trình kiến trúc cổ xưa thuộc vùng Chăm Pa, nằm tại xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định. Vị trí của tháp cách quốc lộ 19 khoảng 1km và nằm giữa những cánh đồng xanh rờn, cứa cằn, không có nhiều dấu vết của du khách đến thăm. Chỉ có một bàn thờ cúng nhỏ được đặt bên trong tháp, ngụ ý rằng tháp Thủ Thiện vẫn được cư dân địa phương và các nhà nghiên cứu văn hóa, đặc biệt là nghệ thuật Chăm quan tâm và trông nom.

Tương tự như các tháp Chăm khác tại khu vực Tây Sơn, Tháp Thủ Thiện chủ yếu chỉ thu hút sự quan tâm từ các nhà nghiên cứu văn hóa, đặc biệt là nghệ thuật Chăm, và người dân địa phương đến chăm sóc. Có lẽ bởi vẻ đẹp lịch sử và nghệ thuật đặc trưng của nó, tháp Thủ Thiện chưa thực sự được khai thác và thu hút du khách từ xa đến tham quan.

Tháp Thủ Thiện là một công trình kiến trúc cổ xưa thuộc vùng Chăm Pa

2.7.2. Nét độc đáo của tháp Thủ Thiện

Mặc dù tháp Thủ Thiện được cho là có kiến trúc đơn giản nhất so với những tháp Chăm khác, nhưng những phát hiện xung quanh nó chứng tỏ sự quan trọng của tháp Thủ Thiên đối với đức tin của người Chăm trong quá khứ. Tháp không được xây dựng trên một ngọn đồi hay vị trí cao mà lại nằm trên một vùng đất phẳng, mang theo dấu tích đặc trưng của tháp Chăm Bình Định với hình dạng vuông vắn, đế tháp cao, và phần eo tháp được thắt lại. Các cửa và vòm được trang trí với hình mũi lao nhọn, mặc dù bị hư hỏng nặng nề, trước đây nơi đây được sử dụng làm đền thờ để đặt các tượng thần và phù điêu. Nhiều hiện vật như bia đá hoa cương, tượng và phù điêu đã được phát hiện tại đây, cho thấy giai đoạn thịnh vượng của vương triều Vijaya ở Bình Định.

Tháp Chàm Thủ Thiện, Bình Nghi, Tây Sơn, Bình Định, Việt Nam

2.8. THÁP CHUÔNG

Tháp Hòn Chuông là một trong 22 điểm di tích trong di tích khu căn cứ Núi Bà (huyện Phù Cát), được xếp hạng cấp quốc gia vào ngày 25/01/1994. Tháp được xây dựng trên đỉnh tảng đá nguyên khối kích thước lớn, nằm tại phía bắc dãy núi Bà, với độ cao khoảng 800m so với mặt nước biển. Hiện nay, Tháp Hòn Chuông được xem như là ngôi tháp Chăm còn tồn tại có vị trí cao nhất Việt Nam.

Về kiến trúc, Tháp Hòn Chuông có hình dáng độc đáo. Phần chân tháp được xây thẳng, sau đó thân tháp thóp dần lên đỉnh, và tháp không có bất kỳ hoa văn trang trí nào. Ước đoán kích thước của ngôi tháp là cao 7m, mỗi cạnh dài 8m50.

Tháp Chăm Hòn Chuông tại Bình Định

2.8.1. Tháp Hòn Chuông ở đâu?

Tháp Hòn Chuông, hay còn được gọi là Hòn Bà hoặc Bà Chằng, đặt trên đỉnh của ngọn núi Bà, có độ cao lên đến 727m. Nó nằm tại thôn Chánh Danh, xã Cát Tài, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Từ thành phố Quy Nhơn, nơi cách xa khoảng 50 km về phía bắc, và cách kinh đô Vijaya khoảng 20 km về phía đông bắc.

2.8.2. Nét độc đáo Tháp Hòn Chuông

Tháp Hòn Chuông được xây trên một khối đá khổng lồ có hình dạng giống một quả chuông úp, cao khoảng 49 m. Tuy nhiên, không có đường dẫn từ chân khối đá lên tháp. Tháp có hình dạng vuông, chân tháp có cạnh dài 4 m, cửa tháp mở ra hướng Đông, ba mặt còn lại được xây kín mà không có cửa giả như các ngôi tháp Champa khác hiện còn. Thân tháp cũng không có gờ và không trang trí hoa văn hay điêu khắc đá. Đế tháp được xây lót bằng một lớp đá cuội. Hiện nay, phần ngọn tháp đã bị đổ, còn lại phần thân tháp cao khoảng 5 m. Lòng tháp đã bị đổ và lấp đầy đá gạch.

Hòn Bà, Chánh Danh, Cát Tài, Phù Cát, Bình Định, Việt Nam

Gạch được sử dụng để xây tháp chủ yếu là loại gạch có kích thước 32 cm x 16 cm x 6 cm, một loại gạch phổ biến ở các ngôi tháp Champa. Chất liệu đá chỉ được sử dụng ở khung cửa của tháp, và dưới chân tháp có nhiều mảnh ngói rơi vãi. Ngói này có kích thước 30 cm x 20 cm, hình dạng lõm ở giữa, cũng như hai loại ngói vảy có kích thước 10 cm và 20 cm. Ngoài ra, còn có một số hiện vật đất nung hình sừng bò được sử dụng để trang trí đầu mái của ngôi tháp.

>>>>> Xem thêm : Nhiều Tour du lịch Quy Nhơn hấp dẫn tại Touring.vn